Po raz kolejny obchodziliśmy Święto Niepodległości. Żyją wśród nas ludzie, którzy pamiętają jeszcze wolną Polskę sprzed II wojny światowej. Przeszli faszystowskie piekło, później niewolę komunistyczną i doczekali znowu wolnej, niepodległej Polski. Dzisiaj mają blisko sto lat i więcej.

– Jestem starsza od wolnej Polski o pół roku – z uśmiechem odpowiada p. Łucja Radzanowska, pytana o datę urodzin.

Pani Łucja po II wojnie światowej przybyła z Poznańskiego do Wałbrzycha i podjęła się opieki nad kościółkiem Matki Bożej Bolesnej, najstarszej świątyni wałbrzyskiej. Opiekowała się nim do niedawna, póki sił i zdrowia starczało. Od trzech lat spogląda z okna mieszkania na „swój” kościółek.

– To jest moja Matka – mówi ze wzruszeniem o cudownej figurce i sanktuarium. – Ile ja tam nocy przemodliłam, ile łez wylałam, ile wznosiłam podziękowań i próśb, zawsze Matka mnie wysłuchała – zaznacza z wiarą.

Pytana o Polskę sprzed wojny, wspomina rodzinny dom i przyjaciół. Wspólne zabawy, szkołę i nauczycieli. Podkreśla, że to był bardzo szczęśliwy okres życia, beztroski. Wskazuje na szacunek, z jakim ludzie się do siebie odnosili. Wojna przerwała beztroskie lata i już nigdy nie było tak samo.

– Wolność to był kościółek, moje rozmowy z Matką – tak odpowiada na pytanie o trudne czasy komunistyczne. Wciąż podkreśla, że w życiu najważniejsza jest dobroć i szacunek. – Trzeba umieć przebaczać, nie być pamiętliwym. Więcej mieć w sobie pokoju – radzi pani Łucja. Cenne to rady wypowiadane przez osobę niezwykle delikatną, subtelną i radosną. Pani Łucja nigdy nie skarżyła się na swój los. Wdzięczna Panu Bogu i Matce Bożej za każdą chwilę życia. Jest szczęśliwym człowiekiem, choć życie ją nie rozpieszczało, ma w sobie wiele radości. W życiu wybrała modlitwę i wiarę w Boga. – To zawsze czyni człowieka wolnym – podkreśla.

Libertas maior

Na naszych oczach dokonuje się europejski marsz ku wolności pojętej jako wyzwolenie od Boga. Różne programy filozoficzne sprawiły, że ten marsz doszedł do granicy absurdalności, a równocześnie samozniszczenia. Ludzka wolność obróciła się przeciwko samemu człowiekowi. Doskonale zdawał sobie z tego sprawę święty papież Wojtyła. Podczas swego długiego pontyfikatu podjął zmagania o to, co można by nazwać odzyskaniem człowieka i jego godności. Począwszy od Mszy św. inaugurującej jego posługę Piotrową 22 października 1978 r., i od pierwszej programowej encykliki „Redemptor hominis” z 1979 r., głosił całemu współczesnemu światu, a przede wszystkim Europie, tę prawdę, że człowiek może odzyskać siebie i zapewnić sobie i innym dobrą przyszłość jedynie wtedy, gdy paradygmat swego człowieczeństwa odnajdzie i odczyta w postaci Chrystusa. I w tym kontekście istnieje ważne pytanie o kulturę. Znakomity angielski poeta, dramatopisarz i krytyk literacki, laureat literackiej nagrody Nobla w 1948 r., Thomas Stearns Eliot (1888-1965), który w swej twórczości łączył elementy religijne z uniwersaliami ludzkiego życia, powiedział kiedyś: „Polityka jest funkcją kultury, zaś sercem kultury jest religia”. Tak zarysowana przez Eliota hierarchiczna triada – religia-kultura-polityka – pozostawałaby jednak czymś jedynie abstrakcyjnym, gdyby nie miała łączącego je egzystencjalnego zakotwiczenia. Jest nim znajdujący się w centrum tej triady człowiek. Zdaniem św. Jana Pawła II, związek człowieka z kulturą jest tak głęboki, że nie sposób wprost pojąć istoty i wyjątkowości człowieka bez jego z nią związania. Z kolei nie można, według Jana Pawła II, pojąć kultury bez religii. Religia bowiem nadaje kulturze bardzo określony kształt. Natomiast tak kształtowana kultura przez religię znajduje swoje wyraźne odbicie w życiu politycznym. Ona bowiem decyduje o tym, czy jakiś naród ma prawo ubiegać się o swoją suwerenność polityczną i o swoje istnienie na mapach politycznych świata. Nawiązując do św. Augustyna, Ojciec Święty przypomniał przedstawicielom świata kultury jego koncepcję wolności jako tzw. większej wolności. Tak mówił w Rio de Janeiro 1 lipca 1980 r.: „Poprzez poszanowanie wolności kultura winna służyć jej rozwojowi, to znaczy powinna wyposażyć ją w takie przymioty i zwyczaje, które przyczynią się do tworzenia wolności nazwanej przez św. Augustyna «libertas maior», czyli wolności w jej pełnym rozwoju, wolności moralnie dojrzałej, zdolnej do autonomicznych wyborów wobec pokus pochodzących z każdej bezwładnej miłości własnej. Pełna kultura obejmuje rozwój moralny, kształcenie zmierzające do osiągnięcia cnót życia indywidualnego, społecznego i religijnego”. Ze słów Jana Pawła II wynika, że już wybór kultury jest niezmiernie brzemienny w skutki, ponieważ idzie za nim wybór samej wolności.

Swoi go nie przyjęli

Postarajmy się odpowiedzieć na pytanie dotyczące istoty wolności. Umiemy się z niej cieszyć, kiedy ją odzyskujemy, ale czy potrafimy żyć w wolności? Czy wiemy, jak być wolnymi, co czyni nas wolnymi? Oto jak opisał w swojej książce prof. Wojciech Roszkowski nastroje Polaków w listopadzie 1918 r.: „W przełomowych dniach 10 i 11 listopada 1918 r. naród polski uświadomił sobie w całej pełni odzyskanie niepodległości. Po 123 latach pękły sztuczne kordony dzielące społeczeństwo polskie. Piąte pokolenie wychowane w okresie rozbiorów doczekało wreszcie niezwykłej chwili odrodzenia państwowości, Polaków opanował nastrój entuzjazmu, upojenia, wręcz szału radości. Na ulicach i rynkach miast gromadziły się wiwatujące tłumy. Cieszono się widokiem polskiego wojska, napisów, orłów na urzędach, nawet policji i żandarmerii”. Czyż tych nastrojów z 1918 r. nie odczuwali Polacy w 1989 r.? Pamiętamy ten entuzjazm. Ta wolność z 1918 r. została odebrana przez nazizm. Nie słuchano młodego kapłana pracującego w Kłodzku i Kudowie-Zdroju, który przestrzegał, aby nie wyrywać z serc młodzieży wiary w Chrystusa. Naziści zamordowali go za to, że nazwał tych, którzy to robią, przestępcami. Kapłan został ogłoszony po latach błogosławionym. Chodzi, oczywiście, o bł. ks. Gerharda Hirschfeldera. A cóż mówił kilkadziesiąt lat później inny męczennik za wiarę, bł. ks. Jerzy Popiełuszko, który przestrzegał w czasach komunistycznych przed zabieraniem ludziom, a zwłaszcza młodzieży Boga i narzucania ideologii, która nie ma nic wspólnego z tysiącletnią chrześcijańską tradycją naszego narodu. Dzisiaj, kiedy zagrożenia są bardziej zawoalowane, ubierane w piękne słowa, przybierające pozory dobra, nasza wolność wymaga o wiele większego wysiłku. Pamiętamy wizytę Jana Pawła II w 1991 r. Papież przybył do rodaków z programem wolności, ale swoi go nie słuchali. W mediach przeprowadzono nagonkę na papieża. Wyliczano koszty pielgrzymki, naród straszono „czarnymi”, jak pogardliwie nazwano kapłanów. Najbliżsi z otoczenia papieża wspominają, że płakał przez nas. Przybył z Dekalogiem, z niezmiennym programem Pana Boga dla człowieka, programem wolności. Ale naród nie chciał słuchać tych słów, zachłyśnięty „wolnością” słuchał innych „proroków”. Tymczasem wolność jest w nas, kiedy mieszka w sercach Bóg.