Akcja Pomocy Polakom na Wschodzie pod patronatem pary prezydenckiej to bardzo ważna inicjatywa. Tylko w ubiegłym roku pracownicy Kancelarii Prezydenta RP przekazali na Wschód ponad 8 ton żywności oraz inną pomoc materialną.

W sumie takich wyjazdów było już kilkanaście. Osoby z Kancelarii Prezydenta RP dotarły na Ukrainę, na Litwę, do Rumunii, Mołdawii oraz do Kazachstanu. Konwoje pokonały dziesiątki tysięcy kilometrów, by odwiedzić polskie rodziny, parafie, zabytki ojczystej kultury oraz złożyć kwiaty na polskich cmentarzach. – Nie chodzi tylko o wsparcie materialne, ale o sam fakt, że prezydent o nich pamięta – mówi „Niedzieli” min. Adam Kwiatkowski, sekretarz stanu w KPRP, który kieruje Biurem ds. Kontaktu z Polonią i Polakami za Granicą.

Persona non grata

Prezydentura Andrzeja Dudy od początku wyróżnia się dbałością o Polaków mieszkających poza Ojczyzną. Tuż po wygranych wyborach zostało powołane specjalne Biuro ds. Kontaktu z Polonią i Polakami za Granicą. Jedną z najbardziej cennych inicjatyw jest docieranie do zapomnianych polskich wiosek na Wschodzie. – Dziękuję pracownikom, inicjatorom i darczyńcom, którzy tę pomoc organizują. Jestem wdzięczny, że przez tę działalność możemy uczestniczyć w budowaniu wspólnoty solidarności między rodakami – podkreśla prezydent Duda. – Chciałbym, aby Polacy mieszkający poza granicami Polski mieli poczucie, że Ojczyzna o nich pamięta. To jest moje zadanie jako prezydenta.

Niestety, wspieranie polskości na Wschodzie bywa bardzo trudne. Wystarczy wspomnieć ostatni wyjazd min. Kwiatkowskiego, gdy spotkał się z kombatantami oraz odznaczył osoby zasłużone w kultywowaniu polskości Lwowa. Podczas tej wizyty zorganizowano również uroczystości 74. rocznicy mordu w Hucie Pieniackiej, gdzie minister odczytał list Prezydenta RP, w którym została przypomniana prawda historyczna o zbrodni ludobójstwa na Polakach. Kilka tygodni później samorządowcy z Rady Obwodowej we Lwowie zażądali ogłoszenia tych, którzy uczestniczyli w uroczystościach, persona non grata, czyli osobami niepożądanymi na Ukrainie. – Ta sytuacja pokazuje, że pielęgnowanie polskości w niektórych rejonach Ukrainy jest bardzo trudne. Mogę zapewnić, że prezydent nadal będzie wspierać rodaków na Wschodzie – mówi Adam Kwiatkowski.

Wyróżnienie za polskość

Co ciekawe, inicjatywa pomocy dla naszych rodaków zrodziła się wśród Polonii. Do Kancelarii Prezydenta RP przyszedł młody Polak ze Stanów Zjednoczonych. Powiedział, że zebrał trochę pieniędzy i chciałby je przeznaczyć na wsparcie młodych rodaków żyjących w okolicach Lwowa. Zapytał, czy prezydent pomoże mu zrealizować ten pomysł. – Na początku mieliśmy obawy, ale po pierwszej akcji wszystkie nasze wątpliwości się rozwiały. Polacy naprawdę byli szczęśliwi, że odwiedził ich ktoś z Polski – stwierdza min. Kwiatkowski. – Później zaczęli do nas dołączać kolejni darczyńcy i sponsorzy, dzięki którym akcja się rozwinęła.

Polacy na Wschodzie czasami boją się przyznawać do swojej polskości, ale – jak mówią – naprawdę kochają Ojczyznę. Pracownicy Kancelarii Prezydenta RP byli świadkami wielu wzruszających chwil, niektóre rodziny nie miały bowiem kontaktu z żadną polską instytucją państwową od 200-300 lat. – Ta pomoc ma bardzo ważny wymiar emocjonalny, bo ludzie zrozumieli, że nie są sami. Teraz wiedzą, że nawet sam prezydent o nich pamięta – mówi „Niedzieli” ks. Ryszard Dziuba SCJ, proboszcz parafii pw. św. Stanisława w Romanowie na Żytomierszczyźnie.

Potomkowie konfederatów barskich

Wielu Polaków ze Wschodu nigdy nie było w Polsce. Szczególnie dla nich wielkim wydarzeniem jest cykliczna uroczystość w Pałacu Prezydenckim, podczas której młode pokolenie ma okazję zaprezentować swoje artystyczne osiągnięcia. W tym roku uroczystość rozpoczęła się od poloneza w wykonaniu młodzieży z Baru w pięknych szlacheckich strojach. – Po tym, jak odwiedzili nas urzędnicy prezydenta, ożywiły się nasze kontakty z macierzą – wyznaje Małgorzata Miedwiediewa, dyrektor Domu Polskiego w Barze. – Rok 2018 jest dla nas szczególny. Świętujemy 100-lecie odzyskania niepodległości, ale także 250-lecie konfederacji barskiej.

Prezydencki konwój pomocy zazwyczaj wiezie produkty spożywcze, czasami sprzęt komputerowy i AGD, polskie książki, pomoce szkolne, ale także zabawki. – Wizyta prezydenckiej delegacji była dla nas wielką radością, bo przecież nasze dzieci żyją swoją polskością. Dzięki temu utrzymujemy naszą polskość już od 215 lat i nic nie zapowiada, by miało się to zmienić – mówi „Niedzieli” Regina Kałuska, prezes Wiejskiego Społecznego Towarzystwa Kultury Polskiej im. Jana Pawła II w Starej Hucie.

Dla części Polaków akcja ma wymiar jedynie patriotyczny i symboliczny. Za każdym razem urzędnicy prezydenta szukają również rodzin, którym najbardziej potrzebne jest wsparcie materialne. – Ta pomoc nie byłaby tak skuteczna bez współpracy z polskimi księżmi i siostrami zakonnymi. To oni są liderami tych społeczności i najlepiej znają potrzeby Polaków żyjących na Wschodzie – zauważa min. Kwiatkowski.

Kościoły ośrodkami polskości

Przez wszystkie lata ostoją dla Polaków były Kościół katolicki i wiara przekazywana z pokolenia na pokolenie. Choć są regiony, gdzie wprowadza się coraz więcej elementów liturgii w języku ukraińskim, to jednak Kościół rzymskokatolicki nadal odgrywa rolę kultywowania polskości na dawnych rubieżach I Rzeczypospolitej. – Chcemy zachować wymiar misyjny Kościoła. Gdybyśmy sprawowali Msze św. tylko w języku polskim, to ta nasza misja byłaby mocno ograniczona – mówi ks. Waldemar Pawelec SAC, proboszcz sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Dowbyszu, i dodaje: – Jest to ważne szczególnie w dużych miastach, gdzie możemy ewangelizować wiernych różnych narodowości. U nas w parafii prężnie działa dom kultury, który przyciąga dzieci i młodzież, a one później przyprowadzają rodziców.

Domy polskie i parafialne szkoły językowe tętnią życiem. Język polski jest popularny na Ukrainie nie tylko wśród naszych rodaków – wiele osób chce bowiem wyjechać do pracy do Polski. – Bardzo dużo osób z Polski kontaktuje się z nami, byśmy znaleźli im pracowników na Ukrainie. Zgłaszają się do księży, bo w ten sposób mogą znaleźć uczciwych ludzi, a ja mogę pomóc moim parafianom znaleźć dobrą i bezpieczną pracę nad Wisłą – podkreśla ks. Dziuba. Zła sytuacja ekonomiczna na Ukrainie powoduje bardzo dużą emigrację zarobkową. W efekcie za kilkanaście, kilkadziesiąt lat może się okazać, że niektóre ogniska polskości praktycznie wygasną. – Nie będzie dla kogo sprawować Mszy św. w języku polskim, bo młodzi wyjadą, a starsze pokolenie odejdzie – ocenia ks. Dziuba.

Na 100-lecie niepodległości

Polacy na Wschodzie często nie mieli kontaktu z polskimi instytucjami od czasów upadku I Rzeczypospolitej. Szczególnie pod sowiecką dominacją bali się przyznać do swojej polskości, a komunistyczna władza PRL-u nigdy się o nich nie upominała. Wielu rodaków żyjących na Ukrainie nadal odczuwa strach przed przyznawaniem się do swojego pochodzenia. – Wizyta prezydenckiej delegacji dodaje tym ludziom otuchy i odwagi – tłumaczy ks. Pawelec. – Trzeba wiedzieć, że tamci ludzie na Ukrainie często uważani są za cudzych, czyli za Polaków. Natomiast gdy przyjadą do Polski, są uważani za tzw. Ruskich.

W kontekście zmian demograficznych w Polsce oraz trudnej sytuacji na Ukrainie akcja pomocy pod patronatem pary prezydenckiej zyskuje jeszcze jeden ważny wymiar. Z jednej strony wspiera ośrodki polskości na Wschodzie, a z drugiej – tworzy więzy łączące tych ludzi z Warszawą. – Wiem, że mieliście poczucie, iż Polska jak gdyby o was zapomniała. Chciałbym bardzo, by się to zmieniło – powiedział Andrzej Duda podczas spotkania z Polakami w Kijowie w 2015 r. Po ponad dwóch latach trzeba przyznać, że prezydent konsekwentnie realizuje swoją obietnicę. – Chciałbym podziękować wszystkim pokoleniom, które tę polskość zachowały i przede wszystkim przekazały w swoich rodzinach. W roku 100-lecia odzyskania niepodległości wspólnota rodaków rozsianych po całym świecie powinna pamiętać, że Polska jest pniem, z którego razem wyrośliśmy – podkreślił prezydent.