„Należy zaszczepić w sercach ludzi, zwłaszcza młodych, szczere i głębokie przekonanie, że świat potrzebuje braterskiej miłości, której wyrazem może być decyzja o darowaniu narządów”
- Jan Paweł II, przemówienie do uczestników Światowego Kongresu Towarzystwa Transplantologicznego, Rzym 2000 r.

W Polsce na przeszczep nerki, wątroby lub serca czeka prawie 1600 osób. Kolejka jest bardzo długa. Pewnie wielu z nich nie doczeka się przeszczepu, czyli swoich drugich narodzin, szansy na dalsze życie.
Sytuacja w polskiej transplantologii załamała się dramatycznie na początku tego roku. Tej wyjątkowej metodzie leczenia zaszkodziła afera w warszawskim Szpitalu MSWiA. Dramatycznie spadła liczba pobieranych narządów. - Winę za to ponoszą przede wszystkim media. Doniesienia medialne oparte na nieprecyzyjnych lub błędnych informacjach mają negatywny wpływ na społeczny odbiór transplantacji jako metody leczenia - podkreśla prof. Wojciech Rowiński, krajowy konsultant ds. transplantologii klinicznej. W mediach pojawiło się wiele sensacji, które mają niewiele wspólnego z rzeczywistością.
Efekt tego jest taki, że do listopada br. przeszczepiono 748 narządów, a do końca roku przewiduje się przeszczepienie jeszcze ok. 200, w sumie - ok. 950. Dla porównania - w roku 2006 liczba przeszczepów była znacznie wyższa i wyniosła 1258 narządów. Czyli liczba transplantacji spadła o jedną trzecią. - Popsuć coś jest bardzo łatwo. O wiele trudniej jest to naprawić. Dlatego też trzeba jeszcze wiele wysiłku, aby ten zły trend odwrócić - wyjaśnia Krzysztof Pijarowski ze Stowarzyszenia „Życie po przeszczepie”.

Astronom z cudzą wątrobą

Magdalena Sroczyńska-Kożuchowska jest oddaną matką dwóch dorosłych synów. Kiedyś bardzo kochała swoją pracę. Jako doktor astronomii pracowała naukowo w Polskiej Akademii Nauk. Jej życie układało się pomyślnie. Do pewnego momentu. W połowie lat 80. zaczęła mieć problemy ze zdrowiem.
- Coś mnie zaczynało boleć. Jednak nie należałam do ludzi, którzy często chodzą do lekarza. Brałam środki przeciwbólowe i żyłam dalej - opowiada. Jednak jej stan cały czas się pogarszał.
O swojej chorobie dowiedziała się dopiero w 1994 r. po specjalistycznych badaniach. To był dla niej szok. - Dowiedziałam się, że mam pierwotną żółciową marskość wątroby i że moja wątroba po prostu „parcieje”! - mówi pani Magdalena.
Prawdziwy dramat zaczął się w 1996 r. Stwardniała wątroba zaczęła blokować przepływ krwi. - Ta krew musiała sobie znaleźć jakieś ujście. Dostała się do żołądka i zaczęłam nią wymiotować - wspomina p. Kożuchowska. Wówczas rozpoczęła się jej powolna agonia.
- Widziałem, jak życie z mamy wycieka - mówi jej syn Łukasz Kożuchowski. - Widzieliśmy, że staje się coraz słabsza. Bałem się, że odejdzie - dodaje Marcin, młodszy syn.
Słowo „przeszczep” po raz pierwszy padło w 1998 r. - Od razu się zgodziłam. Bezgranicznie ufałam mojemu lekarzowi. Przeszczep oznaczał dla mnie być albo nie być - mówi p. Kożuchowska.
Chłopcy bali się operacji. - Pamiętam, jak odwiedziliśmy mamę tuż po przeszczepie. Miała do swojego ciała podłączone mnóstwo rurek: dreny, kroplówki. Wydawało mi się, że jej życie jest podtrzymywane przez aparaturę. Bardzo się bałem o nią - wspomina Marcin. Mówi, że czuł się wówczas bardzo bezradny. - Nic nie mogłem zrobić. Siedziałem w swoim pokoju i bardzo się modliłem - wyznaje.
Operacja się udała. Okazało się, że pani Magdalena była osiemnastą osobą w Polsce i z przeszczepioną wątrobą. Rodzina Kożuchowskich odzyskała matkę.
Już prawie od dziesięciu lat mama Łukasza i Marcina co roku obchodzi urodziny na pamiątkę przeszczepu. Uważa, że tego dnia urodziła się ponownie. - Myślę, że hasło: „Nie zabieraj swych organów do nieba, tam wiedzą, że one potrzebne są tylko tutaj” doskonale wpisuje się w istotę miłości chrześcijańskiej. Ja nie zabiorę swych organów. Podpisałem oświadczenie woli. To jest największy dar, jaki człowiek może dać drugiemu - uważa Marcin.

Narządy nie rosną na drzewie

Takich dramatycznych opowieści z dobrym zakończeniem są tysiące. W całej historii polskiej transplantologii udało się bowiem przeprowadzić prawie 16 tys. przeszczepów. Można powiedzieć, że w ten sposób lekarze, dawcy i ich rodziny ocalili średniej wielkości miasto powiatowe w Polsce.
Jednak nie wszystko zależy od samych lekarzy. Przeszczepianie narządów jest bardzo wrażliwym w odbiorze społecznym sposobem leczenia. Tym różni się od innych metod, że potrzebny jest narząd, którego nie można kupić ani wyprodukować. Organy muszą pochodzić z organizmu innego człowieka. O ile dawcą nerki lub fragmentu wątroby może być - poza zmarłym - osoba bliska biorcy: rodzina, wieloletni przyjaciel, to w przypadku płuc, serca, wątroby, trzustki muszą one pochodzić z organizmu zmarłego człowieka.
Paradoksem jest, że podczas gdy większość ludzi w razie choroby akceptuje przyjęcie przeszczepu, to znacznie mniej osób świadomie wyraża zgodę na wykorzystywanie swoich narządów w przypadku śmierci. Podobna sytuacja jest, gdy umrze ktoś bliski. - Przecież nerki, wątroby i serca nie rosną na drzewie - przekonują pomysłodawcy kolejnej kampanii społecznej. - Transplantacja nie jest możliwa bez dawców.
Do pobrania narządów od zmarłej osoby jest wymagana zgoda rodziny. Nie wynika to z polskiego prawa, ale z lekarskiej etyki i ludzkiej uczciwości. - To bardzo trudne, kiedy lekarz musi poinformować bliskich o śmierci, a w chwilę później zapytać, czy wyrażają zgodę na pobranie organów - mówi prof. Rowiński. Dlatego całe środowisko związane z transplantologią propaguje tzw. oświadczenia woli, które można nosić razem z dokumentami. Deklarujemy w nich wolę, aby nasze organy po śmierci służyły do transplantacji. Oświadczenia te nie mają żadnej mocy prawnej, ale bywają kluczowe, gdy lekarz prosi rodzinę o zgodę na pobranie narządów. - Ważne jest także, abyśmy o naszej decyzji powiadomili jeszcze za życia naszych bliskich, rozmawiali z nimi o tym. Wówczas jest większe prawdopodobieństwo, że po śmierci uszanują naszą wolę - mówi Urszula Jaworska, która jest twórczynią największego w Polsce banku szpiku kostnego.

Transplantacja = miłość chrześcijańska

Niestety, wiele rodzin w przypadku nagłej śmierci bliskiej osoby nie zezwala na pobranie narządów. W ich mniemaniu jest to „okaleczenie”. Często pojawiają się nawet zabobonne przesądy, że ich bliski nie zostanie zbawiony, jeżeli do nieba trafi niekompletny. Nauka Kościoła zapewnia, że w niebie już nie będzie nam potrzebna nerka czy wątroba, a nawet serce.
Pytania tej natury można byłoby porównać do pytań, jakie zadaje dziecko w przygotowywanym spocie edukacyjnym. W materiale filmowym dla przedszkolaków pokazane jest dziecko, którego mama została poddana transplantacji serca. Kilkuletnie dziecko zastanawia się, czy jego mama z nowym sercem będzie go wciąż kochać tak samo?
Podobnie jest z wiarą Kościoła. Miłość Boga nie zależy od naszych narządów. A nawet wręcz przeciwnie, oddanie komuś części naszego ciała doskonale wpisuje się w istotę miłości chrześcijańskiej. - Naszym wiernym trzeba pokazać, jak Chrystus podszedł do tego problemu. Przecież On przelał swoją krew oraz oddał ciało, oddał swoje życie, aby dać nam życie wieczne - stwierdza ks. Piotr Sadkiewicz z Leśnej k. Żywca, Proboszcz Roku 2005, który przekonał prawie połowę swoich parafian do wyrażenia zgody na pobranie organów w razie śmierci. - Dlatego też idea transplantacji wpisuje się w podstawowy sens chrześcijaństwa - podkreśla.
Każde przetoczenie krwi do żył drugiego człowieka czy przeszczep wewnętrznego organu ciała będą „znakiem nadprzyrodzonego krwiobiegu miłości ożywiającej Kościół Jezusa Chrystusa” - czytamy w liście Konferencji Episkopatu Polski z września br. Biskupi zachęcają wiernych, aby deklarowali wolę przekazania po śmierci swoich narządów do przeszczepienia, a rodziny osób tragicznie zmarłych, by w swoim bólu i smutku nie zapominały, że organy wewnętrzne pobrane od ich bliskich mogą komuś uratować życie. Taka decyzja może sprawić, że ktoś inny będzie cieszył się życiem.
Bowiem „nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich” - przypominają biskupi.