Ta właśnie rocznica stała się pretekstem do zorganizowania konferencji naukowej „Jawornik i ślady przeszłości”, która miała miejsce 26 kwietnia br., a została zorganizowana przez Komitet Organizacyjny Obchodów Jubileuszu 600-lecia Jawornika.

W tym dniu Szkoła Podstawowa im. Św. Józefa Sebastiana Pelczara w Jaworniku była miejscem wielkiej lekcji historii. Konferencję rozpoczęła dyrektor Grażyna Polewczak, która mówiła o „Życiu i działalności mieszkańców Jawornika na podstawie kroniki Jana Sołtysa”. Założona w 1986 r. „Kronika Wsi Jawornik” to źródło wiedzy o historii, zawarte na 135 stronach rękopisu, opowiadające o życiu wsi, m.in. oświacie, kulturze, religii.

W krajach Habsburskich prace kartograficzne nad ziemiami wchodzącymi w skład monarchii rozpoczęły się w II poł. XVIII wieku. Jawornik i okolice można odnaleźć już na tzw. mapie Miega – kompletnej i wielkoskalowej mapie Królestwa Galicji i Lodomerii, przygotowywanej od 1775 r. „Początkowo utajniona ze względu na swoje znaczenie militarne, nigdy nie została wydana i pozostaje do dziś w rękopisie” – mówiła doc. dr Małgorzata Wojtaszek-Verőné z Uniwersytetu Zachodnio-Węgierskiego w wystąpieniu „Badania pokrycia terenu Jawornika i okolic na podstawie obrazów satelitarnych”. Prace kartograficzne są kapitalnym źródłem dla badań dla studiów regionalnych.

„Aspekt przyrodniczy Jawornika i okolic” przedstawili Paulina Minor-Wróblewska i dr Krzysztof Gargasz z Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przyroda ożywiona i nieożywiona oraz budowa geologiczna tych terenów ma niezwykle ciekawą przeszłość, której relikty można odnaleźć i dzisiaj. Natomiast „Osadnictwo pradziejowe i średniowieczne Jawornika i okolic w świetle materiałów archeologicznych” omówił Antoni Lubelczyk z Muzeum Okręgowego w Rzeszowie, pokazując przeprowadzane badania archeologiczne oraz stanowiska wykopaliskowe.

Parafia w Jaworniku i najstarsze dzieje miejscowości to wystąpienie ks. dr. Sławomira Zycha z KUL. Została ona wydzielona z parafii Strzyżów przez biskupa krakowskiego Jana Gruszczyńskiego, który ufundował tutaj kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny. Wystąpienie „Najstarsze dzieje Jawornika (Jaworznika) w oparciu o materiały źródłowe, odkryte na nowo” było przedstawieniem poszukiwania początków parafii, bo choć w dokumencie króla Zygmunta I Starego mamy Jawornik jako samodzielną parafię, to jednak co było dalej? Wcześniej pojawia się parafia w Konieczkowej, potem w Jaworniku, a w końcu ponownie Konieczkowa. Czy mamy tu tzw. parafię wędrującą? – zastanawiał się prelegent. A co stało się z lokacją miasta, na którą zezwolił Zygmunt I? „My, Zygmunt [...] dozwalamy, aby z jego dziedzicznej wsi, zwanej pospolicie Jawornik, położonej w ziemi sandomierskiej i w okręgu pilzneńskim, erygować i lokować na nowo miast…” – czytamy w królewskim dokumencie. Prawdopodobnie efektem tej decyzji jest dzisiejszy Niebylec – miasto w latach 1509 – 1919.

Prezentacja dr. Antoniego Chuchli z Podkarpackiej Szkoły Wyższej im. Ks. Władysława Findysza z Jasła pt. „Przynależność Jawornika do administracji cywilnej i kościelnej oraz jego ludność w latach 1860 – 1945” skupiła się wokół spraw związanych z granicami administracyjnymi, obowiązującym prawem, zmianami ludnościowymi w świetle ksiąg chrztów, małżeństw i zgonów. Ostatnie wystąpienie to „Średniowieczny kult Marii Magdaleny z elementami kultury Pogranicza” ks. dr. hab. Andrzeja Garbarza z Katedry Nauk o Rodzinie Uniwersytetu Rzeszowskiego. Postać ta w ciągu wieków ewaluowała z symbolu pokuty w średniowieczu po mistyczkę i świadka zmartwychwstania współcześnie. Skąd jej kult tutaj? Może pod wpływem właścicieli Jawornika – Machowskich, którzy w swoich dobrach w Machowie koło Tarnobrzega mieli kościół pod tym wezwaniem, może Franciszkanów z Przemyśla, czy kościoła parafialnego w Dukli. Faktem jest, że wezwanie było odzwierciedleniem kultu św. Marii Magdaleny na terenie, który dziś stanowi województwo podkarpackie.

Wystąpienia urozmaicił występ dzieci ze szkoły w Jaworniku, a na konferencję oprócz mieszkańców miejscowości przybyli przedstawiciele władz rządowych, samorządowych, instytucji naukowych. Patronat honorowy nad konferencją objęli bp Jan Wątroba, Marszałek województwa, Starosta strzyżowski i Wójt gminy Niebylec. Konferencję prowadził Jan Wojtaszek z Komitetu Organizacyjnego Obchodów Jubileuszu 600-lecia Jawornika.